Kamer wil NS-rapport naar gronddeals zien: ‘Dit is de flater van de eeuw’

Staatssecretaris Stientje van Veldhoven van Infrastructuur en Milieu heeft de NS vergeefs gevraagd het onderzoek openbaar te maken. Volgens ingewijden heeft het ministerie de NS keer op keer om het rapport gevraagd. Maar NS stelt dat het een intern onderzoek betrof, waarbij alle betrokkenen vertrouwelijkheid is toegezegd.

,,Onbegrijpelijk’’, stelt Gijs van Dijk (PvdA). ,,In deze zaak is zoveel geks gebeurd, het is de flater van de eeuw. Dat kan uit totaal amateurisme zijn, maar er kan ook iets nog ergers spelen. En dan moeten we dat weten.’’ De NS wil alleen kwijt dat uit het onderzoek geen onregelmatigheden zijn gebleken. Roy van Aalst (PVV): ,,Waarom mogen wij het dan niet inzien, desnoods vertrouwelijk? Dat is niet uit te leggen. Dit zaakje stinkt.’’ Oók CDA, SP en GroenLinks willen weten waarom het rapport niet boven water komt.

D66-bewindsvrouw Van Veldhoven stelde donderdag in een brief aan de Kamer dat bij de omstreden gronddeals van NS en ProRail ‘onnodig veel publiek geld is uitgegeven’. Deze krant onthulde in december dat ProRail 33 miljoen euro voor de percelen heeft betaald aan twee handelaren. Die hadden de gronden gratis van de NS gehad, waarbij ze zelfs 16 miljoen euro mee hadden gekregen voor het onderhoud.

Volgens de staatssecretaris had dat nooit mogen gebeuren. ,,Het maatschappelijk verantwoord besteden van publieke middelen is belangrijk. Ik constateer dat dit hier niet is gelukt. Het is nu zaak om lessen te trekken.’’ Daarom gaat ProRail beter analyseren of gronden nodig zijn voor projecten en werkzaamheden, en gaan NS en ProRail hun samenwerking verbeteren.

Maar het onderzoek naar mogelijke corruptie binnen de NS, dat werd uitgevoerd door adviesbureau PwC, blijft vooralsnog geheim. Een slechte zaak, vindt hoogleraar accountancy aan de Nyenrode Business Universiteit Marcel Pheijffer. ,,Een rapport dat ten grondslag ligt aan de opmerking dat er teveel publiek geld is uitgegeven, moet per definitie al openbaar gemaakt worden’’, stelt de professor.

NS zelf stelde het onderzoek in na vermoedens van misstanden. Maar ook de Belastingdienst deed uitvoerig onderzoek naar de gronddeals, blijkt uit onderzoek van deze krant. Een prominent fraude-expert van de fiscus hoorde daarvoor diverse betrokkenen. ,,Hij wilde weten waarom de NS zoveel grond voor niks weggaf aan particulieren’’, zegt één van die betrokkenen. ,,Daar begrepen ze helemaal niets van.’’ Volgens een ander speurde de fiscus daarbij ook naar corruptie. ,,Ze vroegen: wie denk jij dat het was binnen de NS? Oftewel: welke NS’er heeft mogelijk onder één hoedje gespeeld met die kopers?’’ De Belastingdienst wil niet reageren.

Het Openbaar Ministerie onderzoekt de zaak inmiddels ook, maar dat onderzoek richt zich vooralsnog niet op NS en ProRail. Eén persoon die bij de deals betrokken was, wordt verdacht van niet-ambtelijke omkoping. Vermoedelijk heeft hij twee verschillende bedrijven geholpen, die allebei meeboden op de spoorgronden van de NS.

ProRail-topman Pier Eringa noemde de deals eerder al een ‘zeer pijnlijke affaire’ en ‘gepruts’. In een schriftelijke toelichting erkent ook NS-topman Roger van Boxtel dat dingen anders moeten. Zo gaat de NS omwille van de transparantie ‘het vier ogen-principe toepassen op alle officiële documenten’. Oftewel: grote beslissingen over grondaankopen mogen in de toekomst niet meer door één persoon worden genomen.

Die verbeterpunten zijn nogal voor de hand liggend, vindt emeritus hoogleraar gebiedsontwikkeling Friso de Zeeuw. ,,Die verbeterpunten zijn het ABC van grondtransacties.’’ Dat vindt ook hoogleraar bouwrecht Arjan Bregman, verbonden aan het Instituut voor Bouwrecht. ,,Het vier ogen-principe behoort tot de basisregels. Deze verbeterpunten moeten allang standaard zijn.’’

Het OM doet onderzoek naar de omstreden verkoop van grond. Het is een ‘raadselachtige deal’. Bekijk hier de video: